Co miesiąc kuratorzy Muzeum Azji i Pacyfiku starannie wybierają jeden obiekt reprezentujący poszczególne części naszej nowej ekspozycji stałej „Podróże na wschód” przez kultury Bliskiego Wschodu, Azji Centralnej, Mongolii i Indonezji, na którą zaprosimy Państwa już w 2022 roku.

W czerwcu zwracamy szczególną uwagę na rzeźbę przedstawiającą głowę Buddy. Rzeźba ta wykonana jest w stylu indo-greckim, wywodzącym się z Gandhary. Państwo to rozwijało się na terenie obecnego północno-zachodniego Pakistanu i wschodniego Afganistanu pomiędzy 1 wiekiem p.n.e. a 7 wiekiem n.e.

Zgodnie z cechami tamtejszego stylu wizerunek jest wyidealizowany – postać ma symetryczne, harmonijne rysy twarzy i lekko przymknięte oczy. Kiedy patrzymy na rzeźbę z boku – czoło i nos tworzą jedną prostą linię, tzw. profil grecki, charakterystyczny dla klasycznej rzeźby greckiej. Uszy, podobnie jak w innych przedstawieniach Buddy, mają znacznie wydłużone płatki. Na czole postaci, pomiędzy brwiami, odznacza się niewielkie kółko. Jest to urna, czyli znak symbolizujący w tradycji buddyjskiej „wewnętrzne oko” dające głębszy wgląd w rzeczywistość. Nad czołem widoczna jest usznisza, czyli przypominająca kok narośl na głowie Buddy. Usznisza, podobnie jak urna i wydłużone płatki uszu, jest jedną z 32 oznak wielkich ludzi.

Głowa jest odłamana na wysokości szyi, a jej tył nie ma wyrzeźbionych szczegółów – prawdopodobnie była ona elementem rozbudowanej płaskorzeźby. Przedstawione na nich postaci nosiły stroje udrapowane w stylu grecko-rzymskim. Pojawienie się w sztuce Gandhary tych elementów wynikało m.in. z kontaktów handlowych ze starożytnym Rzymem. W efekcie szkoła ta przyswoiła wiele motywów z sztuki rzymskiej, takie jak winorośl, girlandy, centaury i trytony. Ale zasadnicza ikonografia pozostała buddyjska, o wyraźnych korzeniach indyjskich.

Głowa buddy – rzeźba,
Afganistan, I-IV w.
13 x 8 cm
łupek, rzeźbienie.
MAP 11799

Fot. Łukasz Brodowicz / Muzeum Azji i Pacyfiku